سانتريفوژ
سانتريفوژ
نمودن يکي از روشهاي جدا سازي است که در آن با استفاده از نيروي گريز از
مرکز، قسمتهاي سبکتر يک محلول ، مخلوط ويا
سوسپانسيون ، از قسمتهاي سنگينترآن جدا ميشود .
اساس عمل سانتريفوژ، حرکت دوراني حول يک محور ثابت است
. نيروي سانتريفوژ يا
Relative Centrifugal Force(RCF)بستگي
به شعاع و و سرعت دوران داشته ، با فرمول زير محاسبه و واحد آن نيز بر اساس ضريبي
ازg (gravity ) بيان ميشود . ( بطور
مثالg ×500(
RCF=
1.118 × 10-5 × r
× (rpm) 2
مقدارتجربي قراردادي 1.118×10-5 شعاع
سانتريفوژ برحسب سانتيمتر r =
مقدارشعاع، از مرکز چرخش سانتريفوژ
( محور ) تا انتهاي لوله درون سانتريفوژاندازه گيري ميشود
سرعت چرخش برحسب
دور در دقيقه rpm
=
نيروي سانتريفوژ RCF را ميتوان به وسيله نموگرام نيز تعيين نمود
.
در اين حالت با کشيدن خطي که از شعاع سانتريفوژ و g مورد انتظار عبور ميکند و ادامه آن، سرعت بدست ميآيد. بعنوان
مثال در شکل فوق براي بدست آوردن قدرت 500g در سانتريفوژي که شعاع آن 75 ميليمتر است،
لازم است سرعت روي 2500 دور در دقيقه تنظيم گردد.
انواع سانتريفوژ :
سانتريفوژ هاي
شناور ((Horizontal-
head /Swinging- bucket و سانتريفوژ هاي زاويه ثابت ، انواعي از
سانتريفوژ هستند که بيشتر در آزمايشگاههاي تشخيص طبي استفاده ميشوند .
در سانتريفوژ هاي شناور، لوله ها در حالت توقف وضعيت
عمودي و در حال حرکت وضعيت افقي دارند.
در سانتريفوژهاي زاويه ثابت ، لوله ها در همه حال داراي
زاويه ثابت نسبت به محور سانتريفوژ ميباشند. سرعت اين نوع سانتريفوژ ، ميتواند نسبت به مورد قبلي بيشترباشد
ولي در زمان چرخش بعلت مقاومت به هوا ،
درون آن گرماي بيشتري ايجاد شده و دما بالا ميرود.
انتخاب سانتريفوژ در آزمايشگاه بايد با توجه به نوع
مصرف ( مانند سرعت مورد نياز، حداکثر دمای قابل قبول و...) و نيز مختصات فني مندرج
در کاتالوگ دستگاه صورت گيرد.
نکات مهم در استفاده از سانتريفوژ :
·
در کار روزانه نبايد سانتريفوژ را با درب باز به کار
انداخت .
·
استفاده از لوله هاي مناسب و توصيه شده سازنده
و رعايت توازن لولهها و حجم نمونهها هنگام استفاده از سانتريفوژ از نکات
اساسي در استفاده صحيح سانتريفوژ ميباشد . بطور معمول وزن لوله هاي حاوي نمونه که مقابل هم قرار
گرفتهاند نبايد بيش از 1% متفاوت باشند. وزن مجموع لولههاي حاوي نمونه نبايد از
وزن تعيين شده سازنده براي سرعت خاص ، تجاوز نمايد .
· لازم است درب لولههاي حاوی
خون قبل از سانتريفوژ بسته شود تا از پخش
آئروسل در محيط جلوگيري گردد . از استفاده از اپليکاتورهاي چوبي جهت خارج کردن
لخته قبل از عمل سانتريفوژ به علت افزايش احتمال هموليز بايد خودداري شود .
نگهداري و کنترل کيفيت سانتريفوژ :
تميز نگهداشتن سانتريفوژ در کاهش انتشار آلودگي ها
بسيار مهم است و بايد در فواصل زماني مشخص انجام شود .
براي کنترل کيفيت سانتريفوژ لازم است موارد زير بررسي
گردد:
سرعت سانتريفوژ : ابزار سنجش سرعت سانتريفوژ، تاکومتر است .سرعت
سانتريفوژ بايد حداقل هر سه ماه يکبار بررسي شده و ميزان سرعت اندازه گيري شده
نبايد بيش از 5% با سرعت مورد انتظار
(سرعت انتخابي هنگام کار با سانتريفوژ ) متفاوت باشد . براي بررسي سرعت سانتريفوژ
با تاکومتر مراحل زير انجام ميشود :
· قفل سانتريفوژ را در
حالتي قرار دهيد که در حال باز بودن در ، چرخش انجام شود.
· کاغذ مخصوص همراه تاکومتر
را نزديک مرکز محور سانتريفوژ ( نه در روي مرکز محور) بچسبانيد. اين کار باعث ميشود در هر بار چرخش ، نور يکبار از کاغذ مخصوص به
تاکومتر باز تابيده شود.
·
سانتريفوژ را با دور مورد نظر تنظيم نموده و روشن کنيد.
· تاکومتر را در فاصله
مناسب نسبت به کاغذ نشاندار نگهداشته و آنرا روشن کنيد.
· هنگاميکه عدد نمايش داده
شده روي تاکومتر ثابت ماند ، آن را
يادداشت نموده با سرعت انتخاب شده اوليه مقايسه نمائيد .
زمان سنج سانتريفوژ: بهتر است زمان سنج بصورت هفتگي در مقابل زمان سنج
کاليبره مورد بررسي قرار گيرد. براي اين
امر زمانسنج را در زمانهاي مختلف تنظيم وبا کرونومتر مقايسه کنيد . اعداد حاصله
نبايد بيش از 10% با زمان مورد انتظار
متفاوت باشد.
کنترل دما : برخي
سانتريفوژ ها هنگام کار ايجاد حرارت زياد در محفظه داخل سانتريفوژ مينمايند و اين دما ميتواند بر کيفيت نمونه و
غلظت کميت هاي آن تاثير گذار باشد لذا هنگامي که اندازهگيري کميتي مورد نظر است
که به دما حساس ميباشد، بهتر است از سانتريفوژ يخچال دار استفاده شود . براي کنترل
دما ،ميتوان در لوله آزمايش ، آب مقطر ريخته و دماي آنرا تعيين نمود. سپس لوله در
سانتريفوژ قرار گرفته و دستگاه با دور مشخص روشن ميشود . پس از مدت مقرر ، دماي
آب داخل لوله مجددا اندازه گيري مي شود . دماي سانتريفوژهاي يخچال دار ميبايد هر
ماه بررسي شده و ميزان دماي اندازه گيري شده نبايد بيش از 2 درجه سانتي گراد با
دماي مورد انتظار متفاوت باشد .