این دستگاه یک اتوکلاو بخار رومیزی با چمبر حدود ۴۰ لیتر است که توسط شرکت انگلیسی Astell تولید می‌شود. کاربرد اصلی آن استریل‌سازی ابزار و ظروف آزمایشگاهی، شیشه‌آلات، پارچه‌های آزمایشگاهی، مایعات و محیط کشت است. سیستم کنترلی دستگاه از طریق نمایشگر لمسی سمت چپ جلوی دستگاه انجام می‌شود و قفل ایمنی درب، سوپاپ اطمینان و حسگرهای دما/فشار از مهم‌ترین ملزومات ایمنی آن هستند.

چرا این راهنما؟ متن حاضر به زبان ساده و عملی نوشته شده تا یک اپراتور مبتدی بتواند از صفر تا صد کار با دستگاه را بیاموزد؛ از چیدن صحیح بار تا انتخاب برنامه مناسب، شروع سیکل، بررسی آلارم‌ها، نگهداری و عیب‌یابی.

Sterilization Benchtop Autoclave Astell AMB 230 BT آموزش اپراتور محیط‌های کشت

۲) ایمنی و پیش‌نیازهای کار با اتوکلاو

قواعد طلایی ایمنی

هرگز در زمان فشار مثبت یا دمای بالا، درب را باز نکنید. اجازه دهید دستگاه اجازهٔ باز شدن را صادر کند.
از دستکش و عینک مقاوم به حرارت استفاده کنید؛ بخار آب موجب سوختگی شدید می‌شود.
دستگاه را روی سطح کاملاً تراز قرار دهید و فضای کافی برای تهویه و سرویس پشت دستگاه در نظر بگیرید.
پیش از هر سیکل، سلامت اورینگ/گسکت درب، سطح آب و تمیزی صافی‌ها را کنترل کنید.
بار را فشرده نچینید؛ جریان بخار باید به تمام سطوح برسد.
مایعات را بیش از حد پر نکنید (حجم خالی بالای ظرف را رعایت کنید) و از ظروف مقاوم به فشار/حرارت استفاده کنید.
دفترچه Logbook را تکمیل کنید: نوع بار، برنامه انتخابی، زمان شروع/پایان و نتیجه سیکل.

نکته: فیوزهای قابل‌دسترسی از پشت دستگاه نصب شده‌اند. برای هرگونه تعمیر تخصصی به سرویس‌کار مجاز مراجعه کنید.

۳) شناخت پنل، درب و اجزاء کنترلی

نمای جلویی

نمایشگر لمسی با منوی اصلی شامل: HELP/TUTORIALS، VIEW I/O، VIEW SYSTEM INFO، SETTINGS، LANGUAGE.
دستگیره مکانیکی درب با قفل ایمنی خودکار.
گیج فشار برای نمایش لحظه‌ای فشار چمبر.

نمای پشتی (آنچه اپراتور باید بداند)

فیوز اصلی (حدود 10–16A) و فیوز کنترل (حدود 1A) از نوع HRC.
ترموستات‌های ایمنی (Over-temperature Cut-out) و Cooling Lock Thermostat.
اتصالات تخلیه شامل Tank Drain و شلنگ‌های خروجی/سرریز.

برای تغییر تنظیمات تخصصی نظیر حد دمایی ترموستات‌ها یا کالیبراسیون حسگرها، فقط تکنسین مجاز اقدام کند.

۴) آماده‌سازی و بارگذاری صحیح (Loading)

آماده‌سازی دستگاه: برق وصل، نمایشگر روشن و وضعیت Ready باشد. از نبود نشتی و صدای غیرعادی مطمئن شوید.
بررسی سطح آب: سطح آب یا وضعیت تغذیه بخار را طبق روال آزمایشگاه بررسی کنید. کمبود آب می‌تواند باعث آلارم و توقف سیکل شود.
باز کردن درب: دکمه درب (اگر روی صفحه وجود دارد) را لمس و دستگیره را خلاف جهت ساعت بچرخانید تا قفل آزاد شود.
چیدمان بار:
- ابزار جامد و شیشه‌آلات را روی سبد/طبقات به گونه‌ای بچینید که فاصله‌ها حفظ شود.
- مایعات را در بطری‌های مقاوم قرار دهید و حداقل ۲۰–۳۰٪ فضای خالی بالای ظرف را رعایت کنید.
- درب بطری‌های مایع را شل ببندید یا از درپوش‌های مخصوص اتوکلاو استفاده کنید.
- کیسه‌های زباله بیولوژیک را بیش از حد پر نکنید و مسیر خروج بخار را مسدود نکنید.
بستن درب: دستگیره را در جهت ساعت بچرخانید تا بولت‌ها درگیر شوند. صفحه باید پیام DOOR CLOSED READY TO START یا مشابه آن را نشان دهد.

چیدمان نادرست مهم‌ترین علت شکست فرآیند استریل است. قانون ساده: بخار باید به تمام سطوح دسترسی داشته باشد.

۵) انتخاب برنامه‌های استریلیزاسیون (Select Cycle)

پس از بستن درب، از منوی اصلی گزینه SELECT CYCLE را انتخاب کنید. معمولاً برنامه‌های پیش‌فرض زیر وجود دارد:

نوع بار	دما/فشار هدف	زمان نگهداری (Sterilize)	توضیحات اجرایی
ابزار جامد / شیشه‌آلات (Solid / Glass)	۱۲۱°C (حدود 1 بار گیج) یا ۱۳۴°C (حدود 2 بار گیج)	۱۵–۳۰ دقیقه بسته به بار	مناسب ابزار و شیشه‌های خالی. سریع‌تر از مایعات خنک می‌شود.
مایعات و محیط کشت (Liquids / Media)	۱۱۰–۱۲۱°C (طبق پروتکل)	۱۵–۳۰ دقیقه یا بیشتر	زمان گرم‌شدن و خنک‌سازی طولانی‌تر؛ درب تا ایمن شدن خودکار باز نمی‌شود.
زباله بیولوژیک	۱۲۱–۱۳۴°C	۳۰–۶۰ دقیقه	کیسه‌ها را بیش از حد پر نکنید؛ هنگام تخلیه مراقب چگالش داغ باشید.

در صورت نیاز می‌توان از Delayed Start (شروع با تأخیر) یا تغییر پارامترهای کاربر مجاز استفاده کرد.

۶) شروع سیکل و پایش فرآیند

با لمس Start سیکل آغاز می‌شود. صفحه جریان مراحل را نمایش می‌دهد: Heat → Sterilize → Exhaust/Cool.
مقادیر کلیدی روی نمایشگر:
- CHAMBER (دمای چمبر) – به دمای هدف نزدیک می‌شود.
- PRESSURE (فشار) – با افزایش دما بالا می‌رود.
- CYCLE TIME / STAGE TIME – مدت کل سیکل و مرحله جاری.
در طول سیکل، درب قفل است. تلاش برای باز کردن، هم خطرناک و هم بی‌اثر است.
در صورت آلارم، پیام را یادداشت و طبق بخش عیب‌یابی عمل کنید.

افزایش غیرعادی فشار یا توقف طولانی در مرحله گرم‌سازی می‌تواند نشانهٔ بارگذاری بیش از حد، هواگیری ناقص یا سطح آب نامناسب باشد.

۷) پایان سیکل، خنک‌سازی و تخلیه

پس از پیام Cycle Complete – Passed اجازه دهید فشار به مقدار ایمن برسد.
دکمه درب (در صورت وجود) را لمس و دستگیره را به‌آرامی بچرخانید. بخار باقیمانده می‌تواند داغ باشد.
بار جامد را با انبر/دستکش نسوز خارج کنید. برای مایعات، شتاب ندهید—حرکت سریع موجب جوش ناگهانی می‌شود.
سطح داخلی چمبر را بررسی و اگر میعان زیاد است، با دستمال غیرپرزدار خشک کنید.
موارد را در Logbook ثبت کنید: برنامه، زمان‌ها، نتیجه، نام اپراتور.

۸) نگهداری دوره‌ای و تمیزکاری

برنامه پیشنهادی

بازه	کارهای ضروری
هر روز	بررسی اورینگ درب، سطح آب/تغذیه بخار، تمیزی کف چمبر، سلامت نمایشگر و پیام‌های هشدار.
هفتگی	تمیزکاری کامل چمبر، بررسی صافی‌ها و مسیر تخلیه، روانکاری ظریف دستگیره درب (در صورت توصیه سازنده).
ماهانه	بازبینی شیلنگ‌های تخلیه، رسوب‌زدایی مدار بخار (در صورت سختی آب)، بررسی اتصالات برقی و پیچ‌های خارجی.
فصلی/۶ماهه	بازرسی سوپاپ اطمینان، تست نشتی، کالیبراسیون سنسورها توسط سرویس‌کار مجاز.
سالانه	سرویس جامع، تست‌های ایمنی الکتریکی و هیدرواستاتیک طبق استاندارد و مستندات سازنده.

نکات تمیزکاری

از مواد شوینده غیرخشن و پارچه نرم استفاده کنید؛ سطح استیل چمبر را خش نیندازید.
برای رسوب‌زدایی، از محلول‌های مجاز سیستم بخار استفاده کنید و سپس چند سیکل Blank اجرا کنید.
در پایان شیفت، درب را نیمه‌باز بگذارید تا رطوبت محبوس نشود.

هرگونه بوی سوختگی، تغییر رنگ غیرعادی، یا نشتی بخار را جدی بگیرید و دستگاه را از مدار خارج و گزارش کنید.

۹) عیب‌یابی خطاهای متداول

نشانه/پیام	علت‌های محتمل	اقدام پیشنهادی
درب بسته نمی‌شود / پیام «Door Open»	گیر مکانیزم، اورینگ کثیف یا ضخیم‌شده، عدم هم‌راستایی دستگیره	اورینگ را تمیز و کمی سیلیکون مجاز بزنید، آرام دستگیره را درگیر کنید، در صورت تداوم با سرویس تماس بگیرید.
بالا نرفتن دما/فشار	کمبود آب/بخار، چیدمان بسیار فشرده، نشتی درب یا سوپاپ	سطح آب را اصلاح کنید، بار را سبک‌تر بچینید، سلامت اورینگ و نشتی‌ها را بررسی کنید.
آلارم Over-Temperature/Over-Pressure	ترموستات ایمنی عمل کرده، حسگر خراب، برنامه نامتناسب با بار	دستگاه را ایمن خاموش کنید، پس از سردشدن بررسی حسگرها و برنامه؛ نیاز به سرویس‌کار ممکن است.
زمان خنک‌سازی خیلی طولانی	حجم بالای مایعات، تهویه ناکافی، دمای محیط بالا	انتظار طبیعی است؛ از فن/تهویه مناسب استفاده و هرگز ظروف داغ مایع را تکان ندهید.
نشت آب از زیر دستگاه	شلنگ تخلیه جدا یا ترک‌خورده، سرریز تانک، آب‌بندی ضعیف	اتصالات را محکم کنید، مسیرها را بازبینی و در صورت نیاز تعویض نمایید.

کدهای خطای دقیق روی نمایشگر ثبت می‌شوند. برای سوابق، کد/زمان/برنامه را در Logbook بنویسید.

۱۰) چک‌لیست‌های عملیاتی (دانلود/پرینت)

قبل از شروع سیکل

سطح آب/تغذیه بخار مناسب است.
اورینگ سالم و تمیز؛ سطوح چمبر تمیز.
بار چیده شده و جریان بخار آزاد است.
درب بطری‌های مایع شل بسته شده است.
Logbook پر شده: تاریخ، اپراتور، نوع بار.

حین سیکل

پایش دما/فشار و پیام‌های صفحه.
عدم دستکاری درب و دستگیره.
ثبت هر آلارم یا توقف غیرعادی.

پس از پایان سیکل

باز کردن درب فقط پس از ایمن شدن.
خارج کردن بار با تجهیزات حفاظت فردی.
خشک کردن میعان داخلی در صورت نیاز.
ثبت نتیجه در Logbook (Pass/Fail).

۱۱) مشخصات فنی (بر پایه پلاک دستگاه مشاهده‌شده)

مدل	Astell AMB 230 BT (Made in England)
حجم چمبر	۴۰ لیتر
تغذیه برق	۲۳۰ ولت AC، تک‌فاز، ۵۰ هرتز
جریان نامی	حدود ۱۰ آمپر (Continuous)
حداکثر فشار کاری	تقریباً ۲٫۶۵ بار
فشار تست هیدرولیک	حدود ۵٫۳ بار
فشار تنظیم سوپاپ ایمنی	حدود ۲٫۶ بار
سایر	CE 0353 PED، CE 0120 MDD، قطر لوله نامی: DN15 (طبق پلاک)

مقادیر فوق از پلاک نمونهٔ واقعی خوانده شده است؛ ممکن است با پیکربندی‌های دیگر کمی تفاوت داشته باشد.

۱۲) سوالات متداول اپراتور مبتدی

چطور بفهمم استریل‌سازی موفق بوده است؟

علاوه بر پیام Pass روی نمایشگر، استفاده از نشانگرهای شیمیایی/بیولوژیک (نوارهای رنگ‌سنج یا اندیکاتورهای بیولوژیک) طبق دستورالعمل کنترل کیفی آزمایشگاه ضروری است.

برای مایعات، چرا باز شدن درب خیلی دیر است؟

مایعات باید تا رسیدن به دمای ایمن خنک شوند تا از جوش ناگهانی (Bumping) و پاشش جلوگیری شود. این یک قفل ایمنی عمدی است.

آیا می‌توانم دما/زمان را تغییر دهم؟

در محدوده کاربر مجاز، برخی پارامترها قابل ویرایش است. تغییرات اساسی را فقط مسئول فنی یا سرویس‌کار انجام دهد و در SOP ثبت شود.

چه آبی استفاده کنم؟

بسته به مدل، اگر دستگاه از تانک داخلی استفاده می‌کند، آب با هدایت پایین و رسوب حداقلی (ترجیحاً آب مقطر/دیونیزه) توصیه می‌شود. در صورت اتصال به بخار مرکزی، کیفیت بخار شبکه اهمیت دارد.

۱۳) خرید، خدمات و پشتیبانی

برای خرید اتوکلاو Astell، تهیه لوازم مصرفی (اورینگ، صافی‌ها، کاغذهای تست، اندیکاتورها) و سرویس/کالیبراسیون با تیم ما در آزمیران تماس بگیرید:

وب‌سایت: www.azmiran.com
تماس مستقیم: 09125344368
ارسال درخواست و مشاوره تخصصی در حوزه تجهیزات و مواد آزمایشگاهی