اسپكتروفتومتر و فتومتر
مهمترين مواردي که در اسپكتروفتومترها مورد ارزيابي قرار ميگيرند عبارتند ازخطي بودن ، صحت فتومتريک، صحت طول موج ، رانش و نورهای ناخواسته
1 -خطي بودن Linearity
هدف از اين آزمون تعيين محدوده اي است که در آن ارتباط خطي بين نور جذب شده و خوانش فتومتر وجود دارد. در اين آزمايش ميزان عدم صحت جذب نوري در هر رقت بررسي مي شود.
براي اين ارزيابي از محلولهاي مختلفي مي توان استفاده نمود كه مي بايست تا حد امكان پايدار باشند. بعلت تاثير متغيرهايي از قبيل خطاي رقت ، کاهش پايداري ، تغييراتpH و تاثيرات دما در محلولها، بايد در استفاده از اين روش ، عوامل ياد شده را تحت کنترل گرفت.
در صورت امکان، استفاده از فيلترهاي شيشهاي solid glass filter مانند ديدميوم، جايگزيني براي روش قبل ميباشد ( اين فيلترها از طريق شرکتهاي پشتيبان قابل دستيابي است)
بررسي خطي بودن با استفاده از محلول در طول موجهاي مختلف :
براي بررسي خطي بودن در طول موج 540 نانومتر از محلول HiCN ، در طول موج 405 نانومتر از محلول پارانيتروفنل 08/0 ميلي مول در ليتر و در طول موج 340 نانومتر از محلول ديكرومات پتاسيم استفاده مي گردد.
جهت بررسي خطي بودن طول موج 540 نانومتر ، مي بايست با مخلوط نمودن خون با درابکين ، ذخيره اي (Stock) از محلول سيان مت هموگلوبين با جذب نوري حدود 2 تهيه شود .( بطور مثال از اضافه کردن 100 ميكروليتر خون با هموگلوبينg/l 170 به 5 ميلي ليتر درابكين ، محلولي با جذب نوري حدود 09/2 بدست مي آيد .) اگر ميزان هموگلوبين نمونه كم باشدحجم بيشتري از خون ، مي بايست به درابكين اضافه شود. سپس از اين محلول ذخيره ، حداقل 4 رقت تهيه مي شود (بطور مثال 2/1 ، 4/1، 8/1 و16/1) و جذب نوري محلول ذخيره و رقتهاي تهيه شده در طول موج ياد شده در مقابل بلانک درابکين، قرائت ميگردد تا 5 خوانده بدست آيد . جذبهاي نوري قرائت شده به عنوان مقدار مشاهده شده (Observed) در نظر گرفته ميشود .
براي محاسبه ميزان خطا در هر رقت ،جذب نوري(OD) رقتي از محلول که در حدود 4/0 باشد به عنوان مبنا انتخاب و ميزان خطاي ساير رقتها با توجه به آن محاسبه مي شود تا جذب مورد انتظار بدست بيايد .
بطور مثال اگر جذب نوري نمونه با رقت 4/1 ، حدود 4/0 باشد .جذب نوري مورد انتظار براي رقت 2/1 بصورت زير محاسبه مي شود :
جذب نوری |
رقت |
4/0 |
4/1 |
x |
2/1 |
مقدار Xبدست آمده ، مقدار مورد انتظار (Expected ) جذب نوري نمونه در رقت 2/1 مي باشد. بدين ترتيب پس از محاسبه جذب نوري مورد انتظار براي رقتهاي مختلف ، ميزان عدم صحت هر رقت با استفاده از فرمول Bias تعيين ميگردد .
مثال زير ، ميزان عدم صحت جذب نوري رقتهاي مختلف نمونه سيان مت هموگلوبين در يک دستگاه فتومتررا نشان مي دهد .
%Bias |
(OD observed) جذب نوري بدست آمده |
(OD expected) جذب مورد انتظار |
0.91 |
2.094 |
2.075 |
0.18 |
1.663 |
1.66 |
1.12 |
1.259 |
1.245 |
1.97 |
1.017 |
1.037 |
0.48 |
0.826 |
0.83 |
- |
0.415 |
- |
2.1 |
0.212 |
0.207 |
جدول2-1
براي بررسي خطي بودن در طول موج 405 نانومتر از محلول پارانيتروفنل 08/0 ميلي مول در ليتر استفاده ميگردد . طرز تهيه اين محلول:
وزن يک مول پارانيتروفنل = 11/139 گرم
يک ميلي مول =13911/0 گرم
براي تهيه پارانيتروفنل 08/0 ميلي مول در ليتر ، با استفاده از محاسبه زير ، مي بايست 11288/11 پارانيتروفنل ( بطور تقريبي 1/11 ميلي گرم) در يک ليتر هيدروکسيد سديم (Na OH) 01/0 نرمال حل شود.
0.13911 × 0.08 = 0.0111288 = گرم 11.11288 ميليگرم ~ 11.1 ميليگرم
اين محلول جذبي در حدود 2 خواهد داشت و با تهيه رقتهاي مختلف در سود(Na OH) 01/0 نرمال ميتوان خطي بودن در محدوده جذب 0.1 تا 2 را در طول موج 405نانومتر و در مقابل بلانک سود، بررسي نمود.بطور مثال با تهيه محلولهايي با غلظت 0.06 ، 0.04 ، 0.02 ، 0.01 و 0.005 ميلي مول در ليتر نتايج زير بدست آمده و Bias محاسبه گرديده است.
جذب نوري |
غلظت |
0.463 |
0.02 |
x |
0.04 |
همانطور که قبلا گفته شد جذب نوري حدود 0.4 را ملاک قرار داده و با تناسب مانند مثال زير جذب نوري مورد انتظار هر غلظت را محاسبه نماييد.
جدول3-1
Bias % |
جذب نوري بدست آمده |
جذب نوري مورد انتظار |
غلظت محلول پارانيتروفنل µmol/L |
3 |
1.908 |
1.852 |
0.08 |
2 |
1.418 |
1.389 |
0.06 |
1.2 |
0.937 |
0.926 |
0.04 |
- |
0.463 |
- |
0.02 |
2.6 |
0.225 |
0.231 |
0.01 |
2.6 |
0.113 |
0.116 |
0.005 |
براي بررسي خطي بودن درطول موج 340نانومتر از محلول ديکرومات پتاسيم استفاده ميشود.
برای تهيه محلول، پودر ديکرومات پتاسيم را در oven با حرارت 110 درجه سانتيگراد به مدت يکساعت خشک کرده و 200 ميليگرم آن را با اسيد سولفوريک 01/0 نرمال به حجم 1 ليتر برسانيد. اين محلول را بعنوان ذخيره در شيشه تيره نگهداري نمائيد. محلول ذخيره جذبي در حدود 2 خواهد داشت و با تهيه رقتهاي مختلف در اسيد سولفوريک 01/0 نرمال، ميتوان خطي بودن در محدوده جذب 0.1 تا 2 را در مقابل بلانک اسيد سولفوريک، درطول موج 340 نانومتر بررسي نمود. بطور مثال با تهيه محلولهايي با غلظت 200 ، 150 ، 100 ، 50 ، 25 و 10 ميلي گرم در ليتر نتايج زير بدست آمده و Bias محاسبه گرديده است.
جذب نوري |
غلظت |
0.493 |
50 |
x |
25 |
مشابه مثال قبل جذب نوري حدود 0.4 را ملاک قرار داده و با تناسب مانند مثال زير جذب نوري مورد انتظار هر غلظت را محاسبه نماييد.
جدول4-1
Bias % |
جذب نوري بدست آمده |
جذب نوري مورد انتظار |
غلظت محلول ديکرومات پتاسيم mg/L |
1.8 |
2.007 |
1.972 |